Sofra tuzlarının üzerinde yazan 'iyotlu'-'iyotsuz' ifadesini çoğunuz görmüşsünüzdür. Vücutta üretilmeyen bir element olan iyot sağlık için çok büyük bir öneme sahip.
İyot, vücutta üretilmeyen ve bu nedenle çeşitli gıdalardan veya diyet takviyelerinden elde edilmesi gereken esansiyel bir eser elementtir. İnsan vücudundaki normal metabolizmayı düzenlemeye yardımcı olan tiroid hormonlarının üretimi için hayati öneme sahip olan iyot aynı zamanda üreme fonksiyonlarını, sinirleri, kasları, cildi ve saçı etkiler. Ayrıca vücudun protein yapmasına ve oksijen kullanmasına da yardımcı olur.
Yetersiz iyot alımı, tiroid hormonlarının işlev bozukluğuna neden olur, bu da tiroid bezinin hipofonksiyonuna veya hiperaktivitesine yol açarak vücutta çeşitli olumsuz etkilere yol açar.
İyot eksikliği, düşüklere, gecikmiş fetal gelişime ve bebeklik döneminde bilişsel bozulmaya sebep olabileceğinden hamilelik sırasında özellikle tehlikelidir. Gebelik ve emzirme döneminde iyot eksikliği ayrıca, anne karnında bebeklerin kaybedilmesine ve ölü doğumlara sebep olabiliyor. Gebelikte alınması gereken günlük iyot ihtiyacı 200 hatta 300 mikrogram olarak belirlenmiş durumda.
Yetişkinlerde, iyot eksikliği ise hipotiroidizme yol açabilir. Bu da vücut ısısının düzenlenmesi, kalp hızı ve vücut ağırlığı gibi vücuttaki normal metabolik fonksiyonların bozulmasına neden olur.
Yüksek iyot alımı ise genellikle sorun yaratmaz, ancak bazı durumlarda aşırı iyot, tiroid hormonlarının aşırı üretimine ve daha hassas kişilerde hipertiroidizme yol açabilir. Hamilelik sırasında aşırı iyot alımı yenidoğanda hipotiroidizme ve guatra neden olabilir, bu nedenle hamile veya emziren kadınlar doktor tavsiyesi olmadan asla iyot takviyesi almamalı.
Toprakta ve deniz suyunda bulunan iyot hayvansal gıdalarda da bulunur. Deniz yosunu, balık, kabuklu deniz ürünleri, süt ürünleri, yumurta, dana karaciğeri, tavuk ve iyot ile güçlendirilmiş tam tahıllarda bulunuyor. Ayrıca çok miktarda soya, manyok veya çiğ turpgillerden sebzeler tüketen kişilerin daha fazla miktarda iyot tüketmesi gerekiyor.
İyot gereksiniminin ne kadar olduğu ise, yaşa göre değişkenlik gösterir. 0-5 yaş arası çocuklarda 90 mikrogram, 6-12 yaş arası çocuklarda 120 mikrogram, gençlerde ve yetişkinlerde 150 mikrogram, hamilelik ve emzirme döneminde ise 200-300 mikrogram iyot gereksinimi söz konusudur.
Öte yandan dünya genelinde yükselen gerginlik nükleer savaş korkusunu tetiklediğinden iyot tabletlere rağbet arttı. Rusya-Ukrayna savaşı ve Çernobil nükleer santrali yakınındaki çatışmalardan duyulan endişeyle insanlara ücretsiz biir şekilde iyot tableti dağıtıldı.
Nükleer bir kazada veya patlamada radyoaktif iyot havaya yayılabiliyor ve kirli hava teneffüs edildiğinde ya da yiyecek ve içecek vasıtasıyla alındığında radyoaktif iyot, tiroit bezlerine yerleşebiliyor. İyot tabletleri tiroit bezini radyoaktif iyotlara karşı koruyor ve tiroit kanseri riskini azaltıyor. İyot tabletleri yalnızca radyoaktif iyotlara karşı koruyor, diğer radyoaktif maddelere karşı koruma sağlamıyor.
İyot tabletlerinin mutlaka sadece yetkili makamların tavsiyesiyle kullanılması gerekiyor.
