ABD'de Türk doktora öğrencisi Fulya Kıroğlu'nun yaptığı çalışma bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı. Kara deliklerle ilgili algıyı değiştiren Kıroğlu, bilgisayarda oluşturduğu simülasyonda orta kütleli kara deliklerin yıld?
ABD'nin Illinois eyaletindeki Northwestern Üniversitesi'nde astrofizik çalışmaları yapan Türk doktora öğrencisi Fulya Kıroğlu yaptığı çalışmayla kara deliklerle ilgili algıyı değiştirdi. Bilim dünyasının konuştuğu çalışmada Kıroğlu, orta kütleli kara deliklerin yıldızları doğrudan yutmadığı, her turda bir parça kopardıktan sonra çekirdeklerini galaksinin derinliklerine fırlattığı sonucuna ulaştı.
Fulbright bursuyla Northwestern Üniversitesi Weinberg Sanat ve Bilim Koleji'nde doktora eğitimine devam eden Kıroğlu, orta büyüklükteki kara deliklerin çekirdeklerini fırlatıp kozmik iz bırakmadan önce yıldızlardan bir parça kopararak parlaklığa sebep olduklarını göstermek amacıyla üç boyutlu bilgisayar modellerini kullandı.
Türk doktora öğrencisinin buluşu, bilim dünyasında yankı uyandırdı, kara deliklerle ilgili algıyı değiştirdi.
Kıroğlu, simülasyonlar sırasında orta kütleli kara deliğin yıldızı yörüngesinde yakaladığını belirterek, 'Her tur attığında yıldızdan bir ısırık daha aldı. Yıldızın yalnızca yoğun, şekilsiz çekirdeği kaldığında kara delik onu fırlattı ve galaksi boyunca uçurdu.' dedi.
Modelleme analizini açıklayan çalışmanın 'The Astrophysical Journal'da yayımlanmak üzere kabul edildiğini belirten Kıroğlu, bulguların 'American Physical Society'nin nisan toplantısında paylaşıldığını söyledi.
Northwestern Üniversitesinde yaptığı uzay araştırmasının detaylarını anlatan Fulya Kıroğlu, 'Kara delikler ışık yaymazlar, bu nedenle doğrudan gözlemleyemiyoruz. Yine de çevrelerindeki ortam üzerindeki etkilerini inceleyerek onlar hakkında bilgi edinmemiz mümkün. Bunun birkaç yolu var. Yıldızlar ve gazlar üzerindeki etkilerine bakabiliriz.' diye konuştu.
Kara deliğin güçlü yer çekimi etkisinde etrafındaki yıldızların çok hızlı hareket ettiğini, bunun da teleskopların belirleyebileceği radyasyon yaydığını söyleyen Kıroğlu, aynı zamanda çarpışma ve birleşme sürecindeki kara deliklerde kütle çekim dalgalarının gözlemlenebildiğini belirtti.
Kıroğlu, çalışmasının ise diğerlerinden farklı şekilde, kara deliklerin kendilerine yaklaşan yıldızları yutarken ortaya çıkan parlaklık sayesinde tespit edilebileceği konusunda olduğunu dile getirdi.
Türk doktora öğrencisi, gelişmiş bilgisayarlarda hazırladıkları 3 boyutlu simülasyonlarla farklı boyutlardaki kara deliklerin etrafına güneş boyutundaki yıldızları gönderdiklerini ve ortaya çıkan sonuçları incelediklerini ifade etti.
Kıroğlu, şu bilgileri paylaştı:
'Bazı durumlarda yıldızın tamamen parçalandığını, bazı durumlarda ise yalnızca yoğun çekirdeğinin kaldığını gördük. Yoğun çekirdekli yıldızların kara deliklerin etrafında 5 tur atabildiğini, her turda belli miktarda kütle kaybettiğini ve bundan dolayı da ne kadar parlaklıkta X ışınları yayabileceğini hesapladık. Sonuçlarımız heyecan verici. Her turda yayılan ışığın kara deliklerin varlığını izlemek için yeterli parlaklıkta olduğunu gördük. Temel olarak yıldızları milyon tane küçük parçacıktan oluşturuyor ve bu parçacıkları kara deliğin etkisinde hesaplıyoruz. Bunun için çoklu grafik kartları kullanıyoruz ya da kodlarımızı paralel hale getiriyoruz. Bu sayede bu tür simülasyonları iki hafta ya da bir aylık bir sürede yapabiliyoruz.'
Orta büyüklükteki kara delikler üzerine yaptığı deneyin bilim dünyasındaki çalışmaları yönlendireceğine inandığını söyleyen Fulya Kıroğlu, 'Bu tür olaylar galaksimizin, genellikle merkezlerindeki süper kütleli kara deliklerden oluyor ama bunlar çok nadir olan olaylar. Bu yaptığımız simülasyonlar, gök bilimcilerin orta kütleli kara delikleri bulmalarına yardımcı olabilir.' dedi.
Kıroğlu, elde edilen bulguların, bu tür ışınlar için X-ray gözlemi yapan uzay teleskoplarının daha uzun süreli kullanılmasını teşvik edebileceğine dikkati çekti.
Türk doktora öğrencisi, geçen ay 'American Physical Society' toplantısında bu konuda sunum yaptığını ve buna ek birkaç farklı toplantıya davet edildiğini dile getirdi.
Kıroğlu'nun, American Physical Society ve Northwestern Üniversitesi tarafından reklamı yapılan çalışmasından, ABD ve İngiltere'deki televizyon kanallarında da övgüyle bahsedildi.
ABD'de benzer konularda post doktora çalışmasını tamamlamak istediğini, daha sonra Türkiye ya da Amerika'da akademide kalmayı hedeflediğini belirten Fulya Kıroğlu, 'Aynı zamanda Türkiye'de uzay farkındalığını ilerletecek projeler ve eğitim çalışmalarına da katkıda bulunmayı çok isterim.' dedi.
'Türkiye Uzay Ajansının kurulması önemli bir adım. Yurt içinde yapılan uydularımız var.' ifadelerini kullanan Türk doktora öğrencisi, bunların geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için yeterli kaynağın ayrılması gerektiğini vurguladı.
Kıroğlu, 'Türkiye’de astronomik gözlemlerin artırılması, astrofizik projelerine yeterince önem verilmesi ve öğrencilerin teşvik edilmesi, yüksek lisans ya da doktora burslarının sağlanmasının olumlu etkiler yaratacağını düşünüyorum.' şeklinde konuştu.
Mezun olduğu Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde (ODTÜ) Uzay Geliştirme Bölgesi kurulacak olması nedeniyle heyecanlandığını dile getiren genç bilim insanı, 'Şahsen Amerika'daki eğitimime ODTÜ'deki değerli hocalarımdan edindiğim bilgiler sayesinde kolayca uyum sağlayabildim.' dedi.
Ankara'da doğup büyüyen ve 2017'de ODTÜ Fizik Bölümü'nden mezun olan Fulya Kıroğlu, aynı okulda astrofizik üzerine yüksek lisans yaptı ve iki yıl araştırma görevlisi olarak çalıştı.
2019’da geldiği ABD'de Fulbright burslusu olarak 4 yıldır astronomi alanında doktora çalışmalarına devam eden Kıroğlu, aynı zamanda üniversitenin Disiplinler Arası Astrofizik Keşif ve Araştırma Merkezi'nin üyesi olarak bilimsel çalışmalarını sürdürüyor.
