Çentik vadi nedir, nasıl oluşur?

Çentik Vadi Nedir?

Çentik vadi nedir sorusuna yanıt aramadan önce vadilerin oluşum süreci ve çentik vadi dışındaki diğer vadilerden kısaca bahsetmek yerinde olacaktır. Akarsuların kimi zaman kimyasal kimi zaman da fiziksel aşındırması sonucu oluşan vadiler, iki yüksek dağ arasındaki geçitlere benzerler. Akarsuların üzerinde aktığı ve kaynağında ağzına kadar sürekli bir eğimin hâkim olduğu alanlarda, akarsular üzerlerinde aktıkları kayaları zaman içinde aşındırırlar ve ortaya vadi adı verilen coğrafi oluşum çıkar.
Akarsu aşındırmalarının derine, geriye ve yana olmak üzere 3 farklı şekilde gerçekleşmesi de birbirinden farklı olan vadi türlerinin meydana gelmesine neden olmaktadır. Oluşumlarından hareketle akarsu vadileri olarak da adlandırılan bu vadilerin isimleri ise şu şekildedir:

• Çentik Vadi
• Boğaz Vadi
• Tabanlı Vadi
• Kanyon Vadi
• Asimetrik Vadi
• Kör Vadi

Çentik Vadi Nasıl Oluşur?

Akarsu vadilerinden bir tanesi olan çentik vadiler; aşınmaya karşı direnci oldukça yüksek olan araziler üzerinde görülmektedir. İki yüksek dağ arasında ve bu tanıma uygun bir arazi üzerinde akan akarsu, zaman içinde, araziyi derine doğru aşındırır ve ortaya V şekline benzer bir vadi ortaya çıkar. Eğimin çok fazla olması sebebiyle akarsuların hızlarının da oldukça yüksek olduğu bu vadi tipinde aşındırmanın devam etmesi halinde ise boğaz vadi adı verilen vadi türü oluşabilmektedir. Yüksek dağlık alanlarda ve akarsuların kaynaklarına yakın bir konumda oluşan çentik vadiler dar olmaları ile de bilinmektedir.

Çentik Vadi Özellikleri

• Akarsular tarafından oluşturulan çentik vadiler; yüksek dağlık arazilerde akarsu kaynağına yakın olan bölgelerde meydana gelirler.
• Akarsuların derine aşındırma yapması sonucu oluşan çentik vadiler, bu derine aşındırma sebebiyle V harfini andıran bir görünüme sahiptir.
• Eğimin oldukça fazla olduğu alanlarda ortaya çıkan çentik vadiler dar ve kısa bir yapıdadır.
• Genellikle kısa boylu olan ve yüksek hızda akan akarsular tarafından oluşturulurlar.

Çentik Vadi Türkiye’de Nerelerde Görülür?

V şekline benzer, dar ve derin akarsu yatakları olan çentik vadiler, Türkiye’de daha çok Karadeniz Bölgesi’nde görülmektedir. Karadeniz bölgesinde yer alan akarsuların hem boylarının kısa olması hem de oldukça hızlı bir akışa sahip olmaları, bu bölgede çentik vadilerin oluşumuna imkân tanımıştır. Karadeniz Bölgesi’nin yanı sıra Doğu Anadolu Bölgesi’nde de görülen çentik vadilerin bir başka oluşum sebebi ise Türkiye’nin genç oluşumlu bir coğrafya üzerinde yer alıyor oluşudur.

Türkiye’nin önemli nehirler arasında yer alan Kızılırmak, Yeşilırmak, Seyhan, Ceyhan, Fırat ve Dicle’nin aktığı arazilerin belirli bölgelerinde bu tip çentik vadileri oluşturdukları da bilinmektedir. Günümüzde özellikle Karadeniz Bölgesi’nde çentik vadilerin geçit olarak kullanıldığı da bilinmektedir. Özellikle bu bölgede kıyı kesimler ile iç kesimleri birbirine bağlayan birçok bu tür vadi bulunmaktadır.