Domates yetiştiriciliği, küçük ölçekli bahçelerden büyük tarım arazilerine kadar birçok farklı alanda uygulanabilir.
Domates Bitkisi Genel Özellikleri
Domates Solanum lycopersicum bilimsel adıyla Solanaceae yani patlıcangiller ailesinin bir üyesidir. Dünya üzerinde yaklaşık 9 bin çeşit domates olduğu bilinmektedir. Kendi içinde sırık, yarı sırık ve bodur olarak üç kategoriye ayrılır. Tek yıllık, meyvesi etli ve su içeriği yüksektir. Ilıman ve sıcak iklimleri tercih eder.
Domates Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Domates yetiştiriciliği, belirli adımlar ve özen gerektiren bir süreçtir. Bu adımlar takip edildiğinde domates sağlıklı bir gelişim gösterir ve yüksek verim verir. Şimdi domates yetiştiriciliği püf noktaları ilgili temel noktalara değinelim:
Tohum Seçimi:
Yerel iklim koşullarına uygun, kaliteli ve hastalıksız tohumlar seçilmelidir.
Tohumlar, nemli bir peçete içinde ya da küçük saksılarda toprak altında 1-2 cm derinliğe ekilerek çimlendirilir.
Toprak Hazırlığı:
Toprağın pH seviyesi ölçülerek, 6.0-6.8 arasında olup olmadığı kontrol edilir.
Toprak, iyi bir drenaj ve hava akışı sağlayacak şekilde işlenir. Organik madde eklemek için kompost da kullanılabilir.
Ekim:
Yatak ya da sıra aralıkları yaklaşık 60-90 cm olacak şekilde düzenlenir.
Tohumlar ya da fide dikiminde 15-20 cm derinlik idealdir.
Sulama ve Besleme:
Toprak yüzeyi kurudukça, sabah saatlerinde olacak şekilde sulama yapılır.
Bitkiler 15-20 cm boyutlarına ulaştığında, azot bazlı bir gübre ile ilk besleme yapılır. Daha sonra meyve oluşum aşamasında potasyum ve fosfor oranı yüksek gübreler tercih edilir.
Zararlı ve Hastalık Kontrolü:
Özellikle nemli havalarda mantar hastalıklarına karşı önlem alınmalıdır.
Zararlılar için neem yağı ya da sirke gibi doğal ürünler kullanılabilir.
Hasat:
Meyveler tam olgunlaştığında, yani parlak kırmızı veya kendine özgü çeşidine göre belirlenen renge ulaştığında toplanır.
Meyveler, sapıyla birlikte elle veya makas ile dikkatlice kesilir.
Domates Yetiştirme Koşulları Neler?
Domates yetiştirmek için belli başlı koşulların sağlanması gerekmektedir. Domates yetiştiriciliği bakım ve sürekli takip isteyen bir uğraştır. Şimdi bu koşulların neler olduğunu inceleyelim:
İklim ve Yer Seçimi:
Domates, ortalama olarak 10-30°C arasında bir sıcaklığı tercih eder.
Deniz seviyesinden ortalama 0-1600 metre yüksekliği arasında yetişebilir.
Yüksek drenaj kapasitesi olan, su tutmayan araziler tercih edilmelidir.
Toprak Koşulları:
İdeal pH seviyesi 6.0-6.8 arasındadır.
Kumlu-killi bir toprak yapısı, domates için en iyisidir.
En az 15-20 cm derinliğinde, gevşek bir toprak gerekir.
Sulama:
Yüksek tuz içermeyen, PH seviyesi nötr olan sulama suyu kullanılmalıdır.
Toprak nemini sürekli kontrol ederek, gerektiğinde sulama yapılmalıdır.
Güneş ve Işık:
Domates bitkisi için en az 6-8 saat güneş ışığı gerekmektedir.
Aşırı güneş ışığı ya da direkt öğle güneşi, yaprakları yakabilir.
Besin ve Gübre:
Domates yetiştirirken N-P-K (Azot, Fosfor, Potasyum) dengesine uygun gübreler kullanılmalıdır.
Demir, çinko gibi mikro elementlerin de dikkate alınması önemlidir.
Hastalık ve Zararlılar:
Domatesin en yaygın hastalıkları arasında yapraklarda külleme ve meyvede çiçek burnu çürüklüğüdür. Bunlara zamanında müdahale edilmediği takdirde hem verim düşer, hem de hastalık diğer domates fidelerine kolaylıkla yayılır.
Yaprak biti, örümcek akarı gibi zararlılara karşı biyolojik veya kimyasal mücadele yapılabilir.
Rüzgar ve Hava Akımı:
Aşırı rüzgar, bitkinin yapısını bozabilir ve su kaybını artırabilir, bu yüzden rüzgarlık veya koruyucu bir yapı düşünülmelidir. Ya da rüzgarı önleyecek başka bitkiler ekilmelidir.
Domates Yetiştiriciliği Karlı Mı?
Domates yetiştiriciliği, özellikle doğru teknikler ve uygun koşullar sağlandığında oldukça karlı bir iş olabilmektedir. Bunun yanında sadece üretim değil, aynı zamanda hasat zamanı ürünün elde kalmaması için pazar araştırmasının iyi yapılması gerekmektedir. Domates taze olarak tüketilebildiği gibi konserve, salça ve sos yapımında da kullanılmaktadır. Bu sebeple gıda sanayinin olmazsa olmaz ürünlerinin başında yer almaktadır. Fabrikalar, gıda işleme tesisleri bu süreçte göz ardı edilmemesi gereken yapılardır.
Domates Yetiştiriciliğinde Devlet Desteği Var Mı?
Domates yetiştiriciliği tarımsal faaliyet kolu olarak Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) bağlı üreticiler için devlet desteği kapsamındadır. Bu teşvikler mazot ve gübre desteğidir. Bunun yanında iyi tarım uygulamaları ya da organik tarım desteği de bu kapsamda yer almaktadır. Ayrıca kırsal kalkınma kapsamında sera kurum desteği de sağlanmaktadır. Modern tarım uygulamaları arasında yer alan topraksız tarımda domates yetiştiriciliği için de farklı devlet destekleri yer almaktadır.
