İrsali Mesel Nedir?
Oldukça yaygın olarak kullanılan bir söz sanatı olan irsali mesel; bir edebi eserde verilmek istenen ifadeye güç katmak için atasözleri, deyişler ya da birçok kişi tarafından bilinen bir sözü kullanma yöntemiyle yapılmaktadır. Kullanılan sözcüklerin gerçek anlamları dışında kullanılması sebebiyle mecaza dayalı söz sanatları içinde yer alan irsali mesel, kelime anlamı olarak ise atasözü ya da yaygın bir söz göndermek manasına gelmektedir.
İrsali mesel söz sanatının öne çıkan bazı özellikleri ise şu şekilde sıralanabilir:
- Mecaza dayalı söz sanatlarından bir tanesi olan irsali meseli, örneklendirme olarak da isimlendirilmektedir.
- Daha çok duygudan ziyade düşüncelerin aktarımında kullanılan bir söz sanatı olarak dikkat çekmektedir.
- Bu söz sanatında sadece Türkçe değil; Arapça ve Farsçadan gelerek dile girmiş olan atasözleri ve deyişler de kullanılmaktadır.
- İrsali meseli diğer söz sanatlarından ayıran en temel husus, kullanılan deyişin kısa olması, herkes tarafından biliniyor olması ve anonim olmasıdır.
- Benzerliğe dayalı bir söz sanatı olan irsali mesel; ilk etapta özel bir durum için kullanılsa da ilerleyen yıllarda o özel duruma benzeyen her hal için de söylenip kullanılmaya başlanabilir.
İrsali Mesel Örnekleri
Edebi bir eserde bir atasözünü, deyişi, deyimi ya da yaygın kullanılan bir sözü kullanma sanatı olan irsali mesel, düzyazı ya da şiir gibi birçok edebi türde kullanılmaktadır. Şimdi gelin hep birlikte, bu edebi eserlerde kullanılan irsali mesel örneklerini birlikte inceleyelim:
Örnek 1:
Tut atalar sözünü kalbi selim ol,
Gönülden gönle yol var demişler.
Gider yavuzluğun tab’ı halim ol,
Sert sirke küpüne zarar, demişler.
Aldanma cihanın sakın varına,
Düşmeyegör onun ah ü zarına,
Bugünkü işini koyma yarına,
Yar yıkıldığı gün tozar demişler.
Hileyi irtikap etme kıl hazer
Desinler sana bir er oğlu er
Sen elin kapısın çalarsan eğer,
El de senin kapın çalar, demişler.
Gerek şaki olsun gerekse said,
Kerim kereminden eylemez teb’id,
Böyledir Mevla’dan sen kesme ümid,
Gün doğmadan neler doğar, demişler.
Örnek 2:
Bin dokuz yüz otuz dokuz:
Karanlıkların içinde
Ölülerle yaşıyoruz.
Puslu havayı sever kurt;
Kaplamakta gökyüzünü
Kurşundan ağır bir bulut.
Her şey uyuduğu zaman,
Kıracak zincirlerini,
Gecede uyanık duran.
Örnek 3:
Kirpikleri uzundur yârin hayâle sığmaz,
Eski meseldir âşık mızrak çuvala sığmaz,
Esnafa da biraz insaf gerektir,
Bal tutan parmağın yalar demişler.
Örnek 4:
Gün de doğar gün de doğar,
Bir gün mutlaka gün doğar,
Gün doğmadan neler doğar,
Gün doğmadan Şehzadebaşına.
