Düşen alım gücü karşısında kartlara sarılan vatandaş, eylül ayının ilk haftasında rekor harcama yaptı.
Vatandaş, yüksek enflasyon ve düşen alım gücü karşısında çareyi kartlı harcamalarda buluyor. Seçim sonrası yeni ekonomiyle dönülen geleneksel para politikası adımları kredi kartı faizlerinde artış yaratsa da 1 Eylül haftasında kartlı harcamalar 191.1 milyar lira ile rekor kırdı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in de geçen yıla göre yüzde 140 artışa dikkat çekerek önlem alınacağını belirttiği kartlı harcamalarda reel artış ise yüzde 51 oldu. Okulların açılmasının etkisiyle eğitim harcamaları bir yılda nominal olarak yüzde 345,45, reel olarak yüzde 199,74 artarken, dövize duyarlı harcama kalemlerindeki iki katına varan yükselişler dikkat çekti.
Seçim sonrası özellikle vergi ayarlamaları, kur atağının yayılan etkisiyle enflasyonda hızlı bir yükseliş yaşandı. TÜİK verilerine göre üç ayda enflasyon yüzde 24 artarken, döviz kurlarındaki yükseliş de yüzde 35 seviyelerine geldi. Küresel çapta yükselen ve kurla daha da etkisi artan akaryakıt başta olmak üzere bazı ürün kalemlerinde ise artış üç ayda yüzde 80’e dayandı. Merkez Bankası’nın Para Politikası Kurulu metinlerinde dikkat çektiği gibi bozulan enflasyon beklentileri de harcamaları öne çekince kartlı harcamalar adeta patladı.
Merkez Bankası’nın haftalık verilerinden yapılan hesaplamaya göre; geçen yıl eylülün ilk haftası 79.7 milyar lira olan toplam kredi ve banka kartı harcamaları, bu yıl 1 Eylül haftasında 191.1 milyar liraya yükseldi. Bu yüzde 140 nominal artış enflasyondan arındırıldığında ise yüzde 51’de reel artış yaşandığına işaret ediyor. Benzin ve akaryakıta geçen yıl 6.06 milyar lira harcanırken eylülün ilk haftası bu yıl 12.3 milyar lira harcandı. Yani kartla yapılan harcamalarda yüzde 103,6 nominal, yüzde 27 reel artış söz konusu.
Ekonomim'in haberine göre; Çeşitli gıdalar için yapılan kredi ve banka kartı harcamaları geçen yıl 5 milyar lira iken bu yıl 12 milyar liraya çıktı. Eylül ayının ilk haftasındaki bu harcama, yüzde 140 nominal artış olduğunu gösteriyor. Enflasyondan arındırıldığında ise çeşitli gıdalar için tüketiciler kartlı harcamalarını yüzde 39 artırmak zorunda kaldı. Hizmet enflasyonu Merkez Bankası’nın katılık uyarısı yaptığı bir alan olarak öne çıkıyor. Hizmet sektörlerinde kartlı harcamalar geçen yıl eylülün ilk haftası 4.5 milyar lira iken bu yıl 12.4 miyar liraya yükseldi. Nominal artış yüzde 173,6 iken enflasyondan arındırıldığında reel artış yüzde 52,35 oldu.
Okulların açılması kartlı harcamaları eylülün ilk haftası önemli ölçüde etkiledi. Eğitim harcamalarına geçen yıl eylülün ilk haftasında sadece 2.6 milyar lira harcanmışken bu yıl eylülün ilk haftasında 11.6 milyar lira harcandı. Bu nominal olarak yüzde 345,45 enflasyondan arındırıldığında ise reel olarak yüzde 199,7 artışa işaret ediyor. Veliler, bu yıl eğitim harcamalarına kartlarla neredeyse 3 katı daha fazla ödedi. Giyim ve ayakkabı harcamalarında da okulların açılmasının etkisi söz konusu. Bu grup için geçen yıl eylülün ilk haftası 5.4 milyar lira harcanırken, bu yıl eylülde ise POS’lar kartlardan 11.5 milyar lira çekti. Nominal artış yüzde 111,7 iken enflasyondan arındırıldığında giyim ve ayakkabı grubuna reel olarak harcama artışı yüzde 61,5 oldu.
Tüketiciler geçen yıl eylülün ilk haftasında market ve AVM’lerde kredi ve banka kartları ile 15.2 milyar lira harcarken, bu yıl eylülde 30.6 milyar lira harcadı. Nominal olarak yüzde 101,7 artış yaşanırken enflasyondan arındırıldığında market ve AVM’lerde kartlı harcama yüzde 27 artış gösterdi. Hem gıda grubundaki hem vergi ayarlamalarından hem de kurdaki yükselişten etkilenen yemek grubunda kartlı harcama geçen yıl eylülde 4.56 milyar lira iken bu yıl eylülde 10.9 milyar lira oldu. Yüzde 140 nominal artış olurken enflasyondan arındırıldığında reel artış yüzde 26,45 oldu.
Dövize duyarlı gruplarda da yüksek harcama artışları dikkat çekiyor. İthal ürünlerin ağırlıklı yer aldığı elektrik elektronik grubuna geçen yıl eylülde 4.4 milyar lira harcanırken bu yıl eylülün ilk haftasında 13 milyar lira harcandı. Bu nominal yüzde 194,4 enflasyondan arındırıldığında ise reel olarak yüzde 94,1 artış yaşandığını gösteriyor. Mobilya grubunda da geçen yıl eylülün ilk haftasında 2.4 milyar lira olan kartlı harcamalar, bu yıl 5.4 milyar liraya yükseldi. Bu nominal yüzde 126 enflasyondan arındırıldığında ise reel olarak yüzde 42,3 artış olduğunu ortaya koyuyor. Sağlık için kartlı harcamalar yüzde 119 nominal yüzde 23,42 reel olarak artarken, seyahat harcamaları yüzde 124 nominal yüzde 23,2 reel olarak arttı.
Merkez Bankası’nın politika faizinde yaptığı artışlar son üç ayda kredi kartlarının gecikme ve nakit çekme faizlerini de artırdı. Haziranda kredi kartları için azami akdi faiz oranı yüzde 1,36 seviyesinde, azami gecikme faizi oranı ise yüzde 1,66 seviyesindeydi. Politika faizi artışlarıyla birlikte önce temmuzda azami faiz oranı yüzde 1,91’e, ağustosta yüzde 2,31’e, eylül itibariyle ise yüzde 2,81’e çıktı. Gecikme faizi oranı da temmuzda yüzde 2,21’e, ağustosta yüzde 2,43’e eylülde ise yüzde 3,11’e yükseldi. Kredili mevduat hesapları dahil karttan nakit çekme faiz oranları ise yine haziranda yüzde 1,36 iken temmuzda yüzde 1,91’e, ağustosta yüzde 2,89’a, eylülde ise yüzde 3,57’ye geldi. Nakit çekme gecikme faizi ise hazirandaki yüzde 1,66 seviyesinden temmuzda yüzde 2,21’e, ağustosta yüzde 3,19’a eylülde ise yüzde 3,87’ye çıktı.
180 BİN KİŞİ YASAL TAKİPTE
Bireysel kredisini ödeyemeyenler temmuz ayında 78 binden 96 bine çıkarken, bireysel kredi kartını ödeyemeyenler 100 binden 114 bine yükseldi. Bireysel kredi ya da kredi kartı borcunu ödeyemeyerek yasal takibe düşenlerin oranı da 180 bine çıkarak temmuzda aylık yüzde 52 artış gösterdi. Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi Negatif Nitelikli Bireysel Kredi ve Kredi Kartı raporuna göre; ocak-temmuz 2023 döneminde ise bir önceki yıl aynı döneme göre bireysel kredi veya bireysel kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe intikal etmiş kişi sayısı yüzde 22 azalarak 752 bin kişiye indi. Öte yandan, Risk Merkezi verilerine göre, Temmuz 2023 itibarıyla bireysel kredi kartlarını da içeren bireysel kredilerde tasfiye olunacak alacakları bir önceki yıla göre yüzde 26 artış ile 40 milyar TL’ye yükseldi.
Merkez Bankası verilerine göre, geçen yıl eylülün ilk haftası ile bu yıl eylülün ilk haftasında yapılan kartlı harcamalar karşılaştırıldığında reel olarak düşüş gösteren grup telekomünikasyon oldu. Geçen yıl eylülde 1.74 milyar lira harcanan telekomünikasyon grubuna bu yıl eylülün ilk haftasında 1.99 milyar lira harcandı. Nominal artış yüzde 14,4, enflasyondan arındırıldığında reel daralma ise %24,5 oldu.
