Erzurum, Türk edebiyatının önemli bir kilometre taşına ev sahipliği yapmıştır.
Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği (TDED) Erzurum Şube Başkanı Murat Ertaş, Mevlid Kandili vesilesiyle yaptığı açıklamada, "mevlid" kelimesinin hem Müslümanlarca hem de Hıristiyanlarca kullanıldığına dikkat çekerek, Türk edebiyatının ilk Türkçe mevlidini yazan ismin Erzurumlu Mustafa Kadı Darir Efendi olduğunu vurguladı.
Ertaş'ın açıklamalarına göre, "Mevlid," Türk şiirinde özel bir nazım şekli olarak kabul edilir ve doğmanın sembolik anlamını taşır. Bu nazım şekli, Hz. Muhammed'in dünyaya gelişini ve hayatındaki önemli olayları anlatır. Anadolu'da, bu kutlu doğumu "mevlid-i şerif" veya "Veladed-i Muhammediye" olarak adlandırılırken, Arapça kökenli "mîlâd" kelimesi ise Hıristiyan dünyasında Hz. İsa'nın doğumunu ifade eder ve Hıristiyanlarca "İsa Yortusu" olarak kutlanır.
Türk edebiyatında ilk Türkçe Mevlid ise, gözleri görmeyen âlim Erzurumlu Mustafa Darir Efendi'ye aittir. Erzurum'dan Mısır'a ilim aşkıyla giden Mustafa Darir Efendi, 1388 yılında kaleme aldığı "Siyer-i Nebî" adlı eserini, o dönemde Mısır'da Türkçenin resmi dil ilan edildiği zamanlarda Memluklu Sultanı Berkuk bin Anas'ın himayesinde yazmıştır. Bu değerli eseri Sultan Berkuk'a sunan Darir Efendi, Siyer-i Nebi'yi Yavuz Sultan Selim zamanında İstanbul'a getirtilmiş ve 1596 yılında Sultan 3. Murad tarafından bütçesi Hazine-i Hümayun'dan karşılanmak üzere minyatürlerle süslenmiştir.
Erzurumlu Mustafa Darir Efendi, bu eseri Resulullah'a (s.a.v.) olan derin sevgisi ve muhabbetiyle yazmış ve insanlara onun sevgisini ve öğretilerini yaymayı amaçlamıştır. Kendisinden sonra gelen siyer müelliflerini de etkileyen Darir Efendi, aynı zamanda Kadı Darir olarak da bilinir ve Süleyman Çelebi gibi önemli şairleri de etkilemiştir.
Erzurumlu Mustafa Kadı Darir Efendi'nin bu büyük eseri, Türk edebiyatının zengin mirasına önemli bir katkı sağlamış ve İslam dünyasında büyük bir saygıyla anılmıştır. Türk edebiyatının bu değerli ismi, Türk kültürünün ve yazılı mirasının önemli bir parçasını oluşturmaya devam etmektedir.
