Hava Kütlesi Nedir? Oluşumu Ve Oluşum Süresi Kaçtır ?

Hava kütlesi, sıcaklık ve nem açısından benzer özelliklere sahip büyük atmosfer parçalarına verilen isimdir. Hava kütleleri, çevrelerindeki diğer hava parselleriyle açık ve belirgin sınırlarla ayrılırlar. Bu kütleler, bulundukları yerden aldıkları sıcaklık ve nem özelliklerini, hareket ettikleri bölgelerde de taşır. Yeryüzünde sıcaklık, nemlilik ve hava durumunu etkileyen hava kütleleri, meteorolojik olayların temel faktörlerinden biridir.

Hava Kütlesinin Oluşumu

Hava kütlesi, belirli koşullar altında oluşur. Bu koşullar arasında, homojen bir yeryüzü yüzeyinin bulunması (kara parçası ya da okyanus yüzeyi gibi) ve bu yüzeyin üzerinde atmosfer parçasının uzun süre kalması gerekir. Bu süreç, hava kütlesinin oluşması için temel gerekliliktir. Hava kütlelerinin oluştuğu bölgelere "kaynak bölgeler" denir. Kaynak bölgeleri, geniş su ve kara yüzeyleri olan alanlardır ve burada hava kütlesi, alçalıcı hava hareketlerinin olduğu yüksek basınç alanlarında oluşur. Örneğin, tropikal ve kutup bölgeleri, hava kütlesi oluşumuna uygun alanlardır. Orta enlemler ise hava kütlesi oluşumu için pek uygun değildir çünkü buralarda hava hareketlidir ve nem ile sıcaklık sürekli değişir.

Hava Kütlesi ve İkincil Kaynak Bölgeleri

Hava kütlesi hareket ederken, geçiş yaptığı yeni bir alanda farklı bir özellik kazanabilir. Bu durumda, geçtiği yer yeni bir özellik kazandırır ve buna "ikincil kaynak bölgesi" denir. Örneğin, Sibirya üzerinde kışın oluşan soğuk ve kuru hava kütlesi, Karadeniz'i geçerken nem kazanarak daha nemli hale gelir.

Hava Kütlesinin Oluşum Süresi

Bir hava kütlesinin oluşumu, genellikle 3 gün ile 1-2 hafta arasında değişen bir süre alır. Sıcak hava kütleleri, ısındıklarında hafifler ve yükselir, dolayısıyla üst kısımları daha hızlı ısınır. Soğuk hava kütleleri ise, soğudukça ağırlaşır ve alçalırlar. Soğuk hava kütlelerinin üst kısımları daha geç soğur, bu yüzden soğuk hava kütlelerinin oluşum süresi daha uzun olabilir.

Hava Kütlesinin Sınıflandırılması

Hava kütleleri, farklı kriterlere göre sınıflandırılabilir:

Oluştuğu Alana Göre:

• A: Arktik hava kütlesi
• P: Polar (kutupsal) hava kütlesi
• T: Tropikal hava kütlesi
• E: Ekvatoral hava kütlesi

Nemliliğe Göre:

• m: Maritim (denizel) hava kütlesi; deniz üzerinde oluşmuştur.
• c: Continental (karasal) hava kütlesi; kara üzerinde oluşmuştur.

Kararlılık Durumuna Göre:

• w: Sıcak hava kütlesi; geçtiği yerden daha sıcaktır.
• c: Soğuk hava kütlesi; geçtiği yerden daha soğuktur.

Oluşma ve Değişme Bölgelerine Göre Hava Kütlesi Türleri:

• Denizel Arktik (mA): Arktik Okyanus üzerinde oluşan çok soğuk hava kütlesidir.
• Denizel Polar (mP): Kutupların yakınlarındaki denizlerde oluşur. Nemli ve soğuktur.
• Denizel Tropikal (mT): Sıcak bölge denizlerinde oluşur. Nemli ve sıcak olur, deniz sisi ve pus gibi meteorolojik olaylara yol açar.
• Denizel Ekvatoral (mE): Ekvator çevresindeki okyanuslarda oluşan sıcak ve nemli hava kütlesi.
• Karasal Arktik (cA): Ender olarak Baltık'a kadar inebilir. Sibirya'nın kuzeyine ulaştığında sıcaklıklar -70 °C'ye düşer.
• Karasal Polar (cP): Kutup yakınlarındaki kara alanlarında oluşur. Kuru ve soğuktur.
• Karasal Tropikal (cT): Kurak ve sıcak karalar üzerinde oluşur. Kuzey Afrika'dan Türkiye ve Avrupa'ya taşınır.
• Karasal Ekvatoral (cE): Ekvatordaki kara yüzeylerinde oluşur. Sıcak ve kurudur.

hava kütleleri, dünya atmosferini etkileyen ve hava durumunu belirleyen önemli bir unsurdur. Oluşumlarından, sınıflandırmalarına kadar farklı kriterlerle incelenebilir ve her biri, bulundukları alandan aldıkları özellikleri, geçtikleri yerlerdeki hava koşullarını değiştirebilir. Hava kütlelerinin etkisi, günlük hava tahminlerinden büyük iklim değişikliklerine kadar geniş bir yelpazede gözlemlenebilir.