Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, çok fazla hissedilmeyen 2.4 büyüklüğündeki mikro depremlerin sahildeki heyelanları tetikleyebileceğine dikkat çekti. Prof. Dr. Bektaş, “İklim, yağış, deprem etkisi, dik topografya ve kayaçların ayrışmış ve bol kırıklı yapıda olması heyelanları tetikleyen başlıca faktörlerdir” dedi.
Doğu Karadeniz’de Artan Afet Riski
Bölge, küresel iklim değişikliği nedeniyle yağış rejiminde yaşanan ani değişiklikler, heyelan, taşkın ve sel gibi doğal afetlerle sık sık gündeme geliyor. Yapılan araştırmalar, hissedilmeyen mikro depremlerin, özellikle heyelanları tetikleyen önemli bir etken olduğunu ortaya koyuyor. Prof. Dr. Bektaş, “Doğu Karadeniz’in dik ve zorlu coğrafyasında tarım arazilerine köklü ağaçların dikilmesi, mühendislik önlemleri ve riskli yamaçların güvenli hale getirilmesi büyük önem taşıyor. Ayrıca istinat duvarlarının yeniden gözden geçirilmesi gerekiyor” uyarısında bulundu.
Mikro Depremler ve Fay Hatları
Bektaş, en son Trabzon’un Yomra ilçesinde meydana gelen 2.4 büyüklüğündeki mikro depremin, bölgede deprem üreten fayların varlığını gösterdiğini belirtti. “2.4 büyüklüğündeki mikro deprem gayet olağandır, çünkü bunlar ilk defa yaşanmıyor. Anlamı, bölgede aktif ve deprem üreten fayların varlığını bize gösteriyor. 2012 yılında kuzeydoğu istikametinde uzanan Trabzon fayının Batum açıklarında 5.6 büyüklüğünde bir deprem ürettiğini hatırlayalım. Bu depremin artçıları, Trabzon merkezi ve Yomra ilçesine kadar uzandı. Karadeniz fayı, Karadeniz sahili için tehdit unsurudur” diye konuştu.
1968 yılında Bartın’da meydana gelen 6.6 büyüklüğündeki depremi hatırlatan Prof. Dr. Bektaş, bölgedeki fay hatlarının uzun vadede deprem tehlikesi oluşturduğunu ifade etti.
Yapı Stoku ve Kentsel Dönüşüm
Prof. Dr. Bektaş, bölgedeki yapı stoğunun depreme dayanıksız olduğunu belirterek uyarıda bulundu: “Trabzon ve Rize’de uzun yıllar, ‘deprem bölgesi değildir’ anlayışıyla binalar inşa edildi. Bugünkü yapı stokumuz, mevcut yönetmeliklere uygun değil. Özellikle sahil kesimindeki binalarda sütunlardaki demirlerin paslanması korozyon nedeniyle tahribata yol açtı. Bu nedenle Rize’de kentsel dönüşüm çalışmaları yürütülüyor.”
AFAD’ın 2019 Deprem Tehlikesi Haritası’na göre Trabzon’un deprem tehlikesi iki kat, Rize’nin ise üç kat artırıldı. Prof. Dr. Bektaş, “Bugünkü deprem tehlikesine göre Rize-Trabzon sahili 6.6 büyüklüğündeki bir deprem için hazır olmalı” dedi.
Mikro Depremler ve Heyelan İlişkisi
2023 yılında Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremin, Trabzon ve Rize arasında mikro deprem kümesi oluşturduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Bektaş, örneklerle açıklama yaptı: “2024 yılında bu küme içerisinde 4.8 büyüklüğünde Rize-Çamlıhemşin depremi yaşandı. Bir ay sonra Arhavi ilçesinde heyelan meydana geldi. Heyelanın olduğu yerde ve zamanda yağmur yoktu. Bu durum, Karadeniz Sahili’ndeki heyelanların doğrudan depremlerden etkilendiğini gösteriyor.”
Bektaş, çok hissedilmeyen mikro depremlerin beklenenden daha fazla etkili olabileceğini vurgulayarak, “Trabzon’un önemli bir kısmı heyelan sahası üzerinde, Rize’nin önemli kısmı ise dolgu alanları üzerinde bulunuyor. Bu nedenle, hissetmediğimiz mikro depremler heyelanları tetikleyebilir. Topografya yükseldikçe ve depremler arttıkça, önümüzdeki günlerde heyelan olasılığı daha da yüksek olacak” dedi.
Bilim İnsanlarının Önerileri
Prof. Dr. Bektaş ve diğer bilim insanları, bölgede riskleri azaltmak için şu önlemleri öneriyor:
Tarım alanlarına köklü ağaçların dikilmesi
Riskli yamaçların mühendislik önlemleriyle güvenli hâle getirilmesi
İstinat duvarlarının yeniden gözden geçirilmesi
Mevcut yapı stokunun deprem yönetmeliklerine uygun hale getirilmesi
Sahil kesimindeki binalarda korozyon tespitlerinin yapılması
Doğu Karadeniz’de heyelan ve deprem risklerinin bir arada değerlendirilmesi gerektiğini belirten uzmanlar, yerel yönetimlerin ve vatandaşların bilinçli hareket etmesinin hayati önem taşıdığını vurguluyor.