Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM), 2015-2023 dönemine dair yayınladığı derin yoksulluk raporuyla Türkiye'deki yoksulluk durumuna dikkat çekti. Rapora göre, 2023 yılı itibarıyla Türkiye'de 6,5 milyon kişi, en az beş temel ihtiyacını karşılayamıyor. Ayrıca, 2,8 milyon kişi ise tüm temel ihtiyaçlarından mahrum, yani "en derin yoksulluk" içinde yaşıyor. Güneydoğu Anadolu bölgesi, derin yoksulluğun en yoğun yaşandığı yer olurken, düşük eğitim seviyesi ve yetersiz istihdam, bu sorunun temel sebepleri olarak öne çıkıyor.
Derin Yoksulluk ve Temel İhtiyaçlar
BETAM, derin yoksulluğu tanımlarken Eurostat’ın belirlediği 13 maddi yoksunluk göstergesinden altı temel ihtiyaç üzerine odaklandı. Bu ihtiyaçlar şunlar:
Beklenmedik harcamaları karşılayabilme,
Kira, fatura ve borç ödemelerini düzenli yapabilme,
İki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek tüketebilme,
Evin yeterince ısınmasını sağlama,
Yeni kıyafet alabilme,
Düzgün iki çift ayakkabıya sahip olabilme.
Bu ihtiyaçlardan en az beşini karşılayamayanlar derin yoksul olarak tanımlanırken, hepsini karşılayamayanlar ise en derin yoksul kategorisine giriyor.
Derin Yoksullukta Azalan Oran, Artan Sayılar
2015 yılında Türkiye'de derin yoksulluk oranı yüzde 9 iken, 2023'te bu oran yüzde 7,7'ye geriledi. Ancak bu düşüş, mutlak sayılara bakıldığında oldukça küçük kaldı. 2023 itibarıyla 6,5 milyon kişi derin yoksulluk içinde yaşıyor ve "en derin yoksul" olan kişi sayısı 2,8 milyona ulaşıyor. Bu gruptaki insanlar, toplamda yaklaşık 780 bin hanede yaşıyor.
Bölgesel Yoksulluk Uçurumları
Raporda, derin yoksulluğun bölgesel farklılıklar gösterdiği vurgulanıyor. Güneydoğu Anadolu, derin yoksulluk oranının en yüksek olduğu bölge oldu ve yüzde 20,7 ile Türkiye ortalamasının oldukça üzerinde bir orana sahip. Bunu yüzde 14,7 ile Kuzeydoğu Anadolu ve yüzde 12,5 ile Ortadoğu Anadolu takip etti. Bu üç bölge, Türkiye'deki derin yoksul nüfusunun yarısından fazlasını barındırıyor.
Diğer yandan, Doğu Marmara (yüzde 2,2) ve Batı Marmara (yüzde 4,0) gibi bölgeler ise en düşük derin yoksulluk oranlarına sahip. Bu fark, bölgesel ekonomik koşullar ve istihdam oranlarındaki farklılıklardan kaynaklanıyor.
İstanbul'da Yoksulluk Sorunu
Türkiye'nin ekonomik merkezi İstanbul'da ise kişi başı gelir yüksek olmasına rağmen, derin yoksulluk oranı yüzde 5,4 ile Batı’daki birçok bölgeden daha yüksek. Bu durum, yüksek yaşam maliyetlerinin yoksulluk üzerindeki etkisini gözler önüne seriyor.
Eğitim ve İstihdamın Yoksullukla İlişkisi
BETAM raporu, düşük eğitim seviyesinin ve düşük istihdamın derin yoksulluk üzerinde büyük etkisi olduğunu belirtiyor. Türkiye genelinde derin yoksulluk yaşayan hanelerde ortalama çalışan sayısı yalnızca 1,1. Güneydoğu ve Kuzeydoğu Anadolu gibi bölgelerde bu oran daha da düşük; burada bir kişi, ortalama beş kişilik bir aileyi geçindirmek zorunda kalıyor. Marmara ve Ege gibi bölgelerde ise bir çalışana 3 kişi düşüyor. Ayrıca, derin yoksul yetişkinlerin yüzde 85'i lise altı eğitim seviyesine sahip.
Emekliler de Yoksulluktan Etkileniyor
Raporda, derin yoksulluğun sadece çalışmayanları değil, emeklileri de etkilediği vurgulanıyor. 2023 itibarıyla yaklaşık 194 bin emekli derin yoksulluk içinde yaşıyor ve 55 bin emekli ise en derin yoksulluk kategorisinde bulunuyor. Bu durum, sosyal güvenlik sisteminin yoksullukla mücadelede daha etkin bir hale getirilmesi gerektiğini gösteriyor.
Sonuç: Derin Yoksullukla Mücadelede Yeni Politikalara İhtiyaç Var
BETAM’ın raporu, Türkiye’deki derin yoksulluk sorununa dikkat çekiyor ve bu sorunun çözülmesi için daha kapsamlı sosyal güvenlik reformları ve bölgesel eşitsizliklerin giderilmesi gerektiğini ortaya koyuyor.
